Over natuurlijke verandering in de natuur en de richtingen van de jaarcirkel als hulpbron voor verandering.

 De zin ‘het gaat erom alles te leven’ stamt uit het gedicht ‘wat mij beweegt’ van Rainer Maria Rilke. Een bijzonder gedicht, dat op onnavolgbare wijze spreekt over natuurlijke verandering, en over het samenvallen met de natuurlijke bewegingen van het leven.

 

Op die momenten, dat we het gevoel hebben met onszelf en ons leven in overeenstemming te zijn, voelen we ons gezond, energiek en weten waarvoor we staan, waarom we doen wat we doen, en met wie we willen leven en werken. We zijn zowel goed bij onszelf als verbonden met de ander, en drukken onze essentie uit in dat wat we doen en wie we willen zijn in de wereld.

En dan zijn er die andere momenten, waarop we geconfonteerd zijn met moeilijke gebeurtenissen, zoals het verlies van een relatie, een baan of bezit, het overlijden van een geliefde, of de confrontatie met symptomen en ziekte. Wellicht hebben we te maken met vragen en onzekerheid, met een gevoel van zinloosheid, over ons eigen leven, onze richting en onze kracht, of over de toestand van de wereld waarin we leven. Het zijn deze momenten en fasen, dat zich een veranderingsproces aandient, waarin nieuwe wensen en verlangens opkomen en de behoefte aan verbinding met onze levensstroom om aandacht vraagt. Het zijn ook deze momenten, dat we onszelf makkelijk en snel ‚vastzetten’; we denken dat er iets niet goed is, dat we anders zouden moet zijn, dat we schuldig zijn of dat ons leven anders zou moeten zijn. We raken snel in een innerlijk gevecht met datgene wat we in of om ons heen ervaren, en het is vooral dit gevecht, waardoor de verbinding met de natuurlijke stroom van het leven verloren gaat.

 

De jaarcirkel

 

Een aantal jaren geleden bevond ik mijzelf in een grote verandering; ik vertrok naar Oostenrijk, om met Julia in Wenen een gezin te stichten, en was geconfronteerd met een nieuw land, een nieuwe cultuur en met de vraag hoe ik hier mijn leven en werk zou kunnen opbouwen. Het was een tijd van onzekerheid, van afscheid, maar ook van nieuwe mogelijkheden en kansen, ik herinner zowel de opwinding en het enthousiasme, als ook de twijfel en het verdriet rond mijn afscheid van Nederland.

 

Het was een soort magisch toeval, dat ik in deze tijd door mijn vrouw Julia de richtingen van de jaarcirkel leerde kennen. Julia vierde met vrienden een aantal keer per jaar een jaarfeest, verbonden met de richting die bij die tijd van het jaar hoorde. Bewust gaven we aandacht aan deze tijd van het jaar, aan dit moment in de natuur, en de innerlijke kwaliteit die daaraan gekoppeld is. We spraken erover en creëerden een ritueel moment, om ons daarmee te verbinden. Het was een goede en sterkende ervaring, die me tot op heden in mijn werk en persoonlijk begeleidt.

 

De vier richtingen van de jaarcirkel, noord-oost-zuid en west, staan symbool voor de natuurlijke bewegingen van de natuur en ook van elk proces: we bewegen ons innerlijk en uiterlijk in een zich herhalende cirkel van begin (oost- morgen - lente), hoogtepunt (zuid- middag - zomer), afscheid nemen (west –avond – herfst) en transformatie (noord-nacht-winter). Dit beeld van doorgaande natuurlijke transformatie heeft haar wortels in de oude keltische tradities, die bij het europese continent hoorden. De mensen koppelden hun persoonlijke levenservaring direct aan de bewegingen van de zon en van de seizoenen, en verbonden daar verschillende kwaliteiten aan: 

 

 

Circle Constellations; in dialoog met de stroom van het leven

 

Vele jaren voordat ik de jaarcirkel leerde kennen, werkte ik al met systemische opstellingen, als hulpmiddel om vragen en problemen op een andere laag dan via het normale gesprek te onderzoeken en nieuwe wegen daarin te ontdekken. In een opstelling maken we een driedimensionaal beeld van onze vraag, door voor de verschillende elementen posities in de ruimte te zoeken. Door waar te nemen wat waar staat, hoe het in de verschillende posities (anders) aanvoelt, en hoe de verbindingen tussen de posities zijn, ontstaat een systemisch beeld, dat een diep inzicht en impulsen voor verandering geeft.

 

Met Julia samen ontwikkelde ik de ‚circle constellation’. Het is een opstelling in de jaarcirkel. Daarvoor markeren we de ruimte eerst met vier posities voor het noorden, oosten, zuiden en westen. Er ontstaan vier velden in de ruimte, die de kwaliteiten van elke richting symboliseren. We kiezen elementen die aan de vraag van degene die opstelt ten grondslag liggen. Bijvooorbeeld ik en mijn wens, of ik en mijn relatie tot een symptoom of een andere persoon en stellen ze op in de ruimte. Als snel wordt duidelijk hoe de vraag zich verhoudt tot de richtingen van de jaarcirkel. Zo ontstaat een levendige dialoog tussen de vraag en dat wat beginnen wil, dat wat omgezet wil worden, dat wat we los kunnen laten, met de stilte, de inspiratie en met de oude verhalen, die we onbewust verbinden met onze vraag. We kunnen contact maken met dat wat er ook nog bij hoort en we tot dan toe nog niet gezien hadden. We kunnen onderscheiden en loslaten wat niet meer bij ons hoort. We gaan een levende relaties aan met alle elementen, zodat de natuurlijke beweging zich in ons kan herstellen. Dan ontstaat een nieuw beeld, een vrije beweging, die zich op natuurlijke wijze voegt binnen de jaarcirkel, binnen de metafoor voor natuurlijke verandering en de stroom van leven.

  

 

Voorbeeld

 

Maria lijdt aan een chronische vermoeidheid, en ze vraagt zich af, wat dit symptoom haar vertellen wil, voor de manier waarop ze leeft en welke uitnodiging voor verandering zich daarin wellicht herbergt. Als levenskwaliteit wenst ze voor zichzelf meer kracht en inspiratie.  Op mijn vraag welke van de vier richtingen het meest in haar aandacht is, als ze denkt aan haar wens, dan zegt ze ‚het westen’ en voelt direct een verdriet opkomen.  Ze moet denken aan de pijnlijke scheiding van haar man, nadat gebleken was dat ze samen geen kinderen konden krijgen, een aantal jaren geleden, en was direct zelf verbaasd over deze associatie, die ze tot nu toe zich niet op deze manier bewust was.  Maria kiest een representant voor zichzelf, voor haar kracht en een representant voor het westen. Ik vraag haar de representant voor het westen direct als vaste plaats in het westen op te stellen. Ze stelt zichzelf in het midden op, haar kracht staat tussen het oosten en het zuiden. Als we de representanten bevragen, blijkt het westen zich zwaar en verdrietig en te voelen, de kracht voelt zich zwak en de representant van Maria sluit haar ogen, is doodmoe en gaat op de grond liggen. Ik ga naar het westen en leg mijn hand op de schouder, vraag het westen alle gevoelens van zwaarte en verdriet symbolisch aan mijn hand over te dragen. Langzaam neem ik mijn hand, beweeg hem weg van het Westen en geef de zwaarte en het verdriet een eigen plek. We vragen een persoon als representant daarvan op deze plek te komen staan. Op hetzelfde moment bericht de representant van Maria dat de moeheid verdwijnt en ze staat op. ‚Daar zie ik mijn kinderwens staan’, zegt Maria, duidend op de nieuwe plek van de zwaarte. We stellen nog een representant voor haar ex- man op. In een ritueel neemt Maria zelf op haar eigen manier in het westen afscheid van haar kinderwens. Ze spreekt erkennende woorden naar haar ex- man over hun relatie en over het moeilijke einde, over dat waarvoor ze dankbaar is en dat wat ze bij hem wil laten.  De representant van de kracht voelt zich langzaam sterker worden, de representant het westen zelf voelt zich positief betrokken en ondersteunend. Dan neemt Maria haar kinderwens bij de hand en loopt langzaam een ronde door de cirkel; het is een ronde door haar eigen leven, kindheid, jeugd en volwassenheid. Ze laat als het ware het kind, dat ze niet zal krijgen, haar leven zien. In het westen neemt ze nog een keer bewust afscheid, en begeleidt haar kinderwens dan naar het noorden, de plek waar het kan rusten en transformeren. Van achter het westen kijkt de representant van de ex-man toestemmend toe. Dan volgt een vrije beweging, waarbij Maria en haar kracht bij elkaar komen, en samen naar het oosten bewegen. Tussen het oosten en het zuiden vinden ze een goede plek. Het is een sterk beeld, en Maria sluit de opstelling zelf met een nieuw gevoel van kracht en inspiratie af.

 

 

Opstellingen in de jaarcirkel voegen een bewegende dimensie aan het opstellingenwerk toe: een beeld van verandering, dat expliciet maakt dat we altijd in beweging zijn. Dat het leven, onze lichamelijke en geestelijke ontwikkeling, en dus ook onze vragen en thema’s, geen vaststaande feiten of gegevens zijn. Het is een doorgaand proces, met telkens weer een begin, een hoogtepunt, een fase van loslaten en een fase van van transformatie. Een jaarcirkel symboliseert deze beweging en maakt het ons mogelijk letterlijk weer in beweging te komen, daar waar iets in ons zich vastgezet heeft. Het toont ons dat onze vragen en problemen gezien kunnen worden als een poort, een venster naar een volgende fase van ontwikkeling. Zoals Rilke dat als geen ander zegt: 

 

Wat mij beweegt

 

Men moet de dingen

hun eigen, stille, ongestoorde ontwikkeling laten

die diep van binnen komt

en zich door niets laat dwingen of bespoedigen

Alles is uitdragen.... en dan baren

 

Rijpen als de boom

die zijn sappen niet omhoog dringt

maar standvastig de voorjaarstormen doorstaat

zonder angst, dat daarna misschien geen zomer meer zal komen

Ze komt toch!

 

Ze komt echter alleen voor de geduldigen

die zijn, alsof de eeuwigheid voor hun ligt

zo zorgeloos, stil en wijd

 

Men moet geduld hebben

met het onopgeloste in het hart

en proberen, de vragen zelf lief te hebben

als afgesloten laden

en boeken, die in vreemde talen geschreven zijn

 

Het gaat erom, alles te leven

Als men de vragen leeft,

leeft men wellicht uiteindelijk

vanzelf, zonder het te merken,

op een zekere dag,

 

het antwoord